سابقهٔ قم به دوران ساسانی بازمیگردد اما مهمترین رویداد تاریخ قم اسلام آوردن مردم آن و پذیرش تشیع بود. قم در سال ۲۳ ه.ق. به دست ابوموسی اشعری فتح شد و قم به پناهگاه شیعیان و مخالفان خلفای اموی و عباسی تبدیل شد. پس از پذیرش اسلام و تشیع از سوی مردم قم، سرنوشت سازترین رخداد تاریخ قم، آمدن فاطمه معصومه به این شهر است. چرا که بعد از وفات او و دفن در شهر قم به عنوان یک مرکز دینی و مذهبی برای شیعیان تبدیل شد و در دورههای بعد به دلیل اهمیت مذهبی این شهر به بزرگترین حوزهٔ تعالیم دینی و مذهبی در ایران تبدیل شد.
روحالله خمینی در حال سخنرانی درمسجد اعظم (قم) بر ضد حکومت پهلوی
در باب اول کتاب «تاریخ قم» نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی که کهنترین سند تاریخی موجود دربارهٔ قم است؛ از قول مورخان قدیمتر، از اسکندر،بهرام گور، طهمورث، لهراسپ، قباد ساسانی، یزدگرد سوم و چند تن دیگر، به عنوان بانیان نخستین قم یاد شده است. شواهد و مدارک و آثاری که از دوران پیش از اسلام به دست آمده؛ اثبات میکند که شهر قم در آن زمان، و بهویژه در عهد ساسانیان از شهرهای آباد و مهم بوده است؛ زیرا در آنها به وجود آتشکدهٔ آذر، یکی از آتشکدههای مهم آن دوران، در قم اشاره شده است. در کتابی که به خط پهلوی به نام «خسرو کواذان و ریزکی» (یعنی خسرو پسر قباد و غلامی) که از عهد ساسانیان باقیمانده است از زعفران قمی و نزهتگاه قم سخن به میان رفته است که این خود نشانهٔ وجود این شهر در آن تاریخ است: «خسرو از غلام خود موسوم به زیرک خوش آرزو پرسید: اگر بویی شراب خسروانی و سیب شامی و گل فارسی و شاه سپرم سمرقندی و ترنج طبری و نرگس مسکی و بنفشه اصفهانی و زعفران قمی و بونی (بوانی) و نیلوفر سیرانی و «ند» را فراهم آوری از بوی بهشت بویی توانی برد.
کثرت آثار زرتشتی مثل معبد، دخمه و … که در اطراف قم بودهاند، با استناد به کتاب تاریخ قم دلیل دیگری بر شهر بودن این منطقه قبل از اسلام است.